تاثیر فعالیتهای ورزشی بر سلامتی افراد دارای معلولیت

امروزه ورزش در اتحاد و آشنایی یا پیوند و دوستی همنوعان با هم نقشی کلیدی داشته و یکی از اهداف ورزش هم همین است؛ به عبارتی ورزشکاران هر چند در میادین رقیب اند اما می توانند بیرون از میدان دوست و رفیق باشند.

معلولین سازنده بخشی از جامعه بشری هستند، هر شخصی در زندگی ممکن است به نوعی معلولیت دچار شود. از معلولیت تعاریف زیادی ارائه شده است: سازمان بهداشت جهانی (WHO) محدودیت یا عدم توانایی در انجام معمول فعالیت‌های روزمره را معلولیت می نامد. طبق آمار این سازمان حدود 10% افراد جامعه به انواع گوناگون معلولیت دچاراند. معلولین ضایعه نخاعی هم بر اثر آسیب وارده به نخاع شان به فلج اعضا و اندام‌های حرکتی دچار شده‌اند.

بی تردید فعالیت‌های بدنی مستمر و مناسب معلولین بر میزان برخورداری آنان از سلامتی و کاهش عوارض ثانویه معلولیت تاتیری محسوس دارد. معلولین ضایعه نخاعی هم می‌توانند همانند سایرین از فواید فعالیت‌های جسمانی نظیر ورزش ها و بازی‌های مناسب یا تمرینات بدنی بهره مند شوند.

صاحب نظران بر این باورند ورزش یا فعالیت جسمانی معلولین نخاعی حتی در حد ملایم و متوسط (حدود 20 تا 30 دقیقه) و نه شدید اما مستمر (حداقل روز در میان) در کاهش عوارض سوء و ثانویه معلولیت آنان تاثیری بسزا دارد.

تعاریف ورزش و معلولیت

فعالیت هر شخص با یک منظور و در محیطی متفاوت از محیط روزانه به هدف مسابقه، کسب برتری، لذت بردن و پیشرفت مهارت یا ترکیبی از این‌ها ورزش است. علامت مشخصه ورزش تفاوت و هدف از آن به همراه میزان مهارت فردی یا گروهی است. ورزش عبارت است از یک فعالیت نهادینه شده که مستلزم کاربرد نیروی جسمانی شدید با استفاده از مهارت‌های جسمانی پیچیده به وسیله شرکت کنندگانی است که توسط عوامل درونی و بیرونی تحریک می‌شوند. این تعریف ورزش با فعالیت‌های ورزشی سازمان یافته مرتبط می‌شود (کوشافر، 1381).

ورزش که در زندگی و ارتباطات اجتماعی معلولین و غیر معلولین نقشی کلیدی دارد در برگیرنده تمامی فعالیت های فیزیکی مانند بازی، تفریح، ورزش سازمان یافته، غیر رسمی یا ورزش رقابتی و ورزش محلی یا بازی‌هایی است که به برازندگی اندام، سلامت جسمانی، آرامش فکری و روانی کمک می کند.

معلولان جسمی به عنوان بخشی از جامعه نیازمند برنامه های ورزشی و حرکتی هستند. در حال حاضر با توجه به اهمیت روز افزون فعالیت‌های حرکتی و ورزشی برای معلولان، کوشش های وسیعی برای شناسایی و کاهش آسیب های ناشی از فعالیت‌های ورزشی آنان صورت گرفته و می گیرد.

هدف اصلی برنامه های حرکتی برای معلولان این است که سلامتی آنها تا حد امکان بازگردانده یا حفظ شود و با استمرار حرکات خاص توانمندی آنان بمرور افزایش و عوارض ناشی از معلولیت شدید هم در آنها کاهش یابد. حضور در اجتماعات ورزشی و منزوی نشدن معلولین هم یکی دیگر از اهداف ورزش است.

ورزش چون فعالیت درمانی- تفریحی هم پر کننده اوقات فراغت معلولین است و هم در بهبود کلی شرایط جسمانی، روانی و اجتماعی آنها موثر است و در دراز مدت آثار و عوارض ثانویه حاصل از معلولیت را کاهش می دهد.

خلاصه ای از تاریخچه ورزش معلولان

نیاز به ورزش و استمرار آن در معلولین بسیار بیشتر از غیر معلولین احساس می‌شود. بی تردید ورزش عاملی است که معلولان را به سطح جامعه می‌کشاند و آنان را در انجام فعالیت‌ها مستقل می‌سازد. امروزه معلولین در فعالیت‌های اجتماعی و مسابقات زیادی شرکت می نمایند و توانمندی‌ها و مهارت خود را به جامعه ثابت نموده‌اند. افراد معلول در جهان ورزش، برای خود تاریخچه‌ای دارند؛ کانادا در راس سایر ملت‌ها قرار دارد چنانکه درسال 1973 اوگن رایمر (Eugene Reimer) یک ورزشکار پاراپلژی رکورد دار جهان به عنوان ورزشکار مرد سال 1973 کانادا انتخاب شد و جوایز خود را هم به یک ورزشکار معلول بخشید.

سه سال بعد اولین مسابقه معلولین در ادمونتون، آلبرتا (Edmonton , Alberta) برگزار شد که شامل بازی‌های سالیانه ویلچری،‌ ورزش نابینایان و قطع عضوها بود. بعد از جنگ جهانی اول مخصوصا در میان افراد نابینا و قطع عضوها ورزش به عنوان ترکیبی از درمان بکار برده شد. حدود صد سال از ابداع ورزش‌های معلولین می‌گذرد، در قرن های 18 و 19 تاثیر مثبت ورزش بر سلامت معلولین شناخته شده بود.

در طول جنگ جهانی دوم بخاطر شمار زیادی از تلفات و ضایعات، این عقیده که ورزش می‌تواند نوعی کمک به درمان و توانبخشی باشد، رواج یافت ولی این امکان تا سال 1944 وجود نداشت تا اینکه دکتر لوید کاتمن متخصص آسیب‌های نخاعی، بیمارستانی را در منطقه استوک مندویل (انگلستان) تاسیس و ورزش را بعنوان بخشی از درمان افراد ضایعه نخاعی بکار گرفت.

باید پذیرفت که هر نوع معلولیتی، مشکلات خاص مربوط به خود را دارد. ضایعات نخاعی نیز به همین منوال است، اما به نظر می‌رسد که معلولین ضایعه نخاعی با مشکلات بیشتری مواجهند. شاید به همین دلیل بود که دکتر کاتمن شروع فعالیت بدنی و ورزش را با معلولین ضایعه نخاعی آغاز نمود. او در تحقیقی نشان داد که با فعالیت بدنی و ورزش میتوان طول عمر افراد معلول را افزایش داد. او کارش را با رشته‌های تیر و کمان، تنیس روی میز و بیلیارد آغاز نمود و بعد از مدتی کوتاه تیم های ورزشی چوگان و بسکتبال با ویلچر را هم به آنها اضافه نمود.

در آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی شاخه های گوناگونی از بازی‌های اصلی برای رشد و پیشرفت ورزش افراد معلول طراحی شد؛ در سال 1967 اولین بازی‌های ویلچری پان امریکن برگزار شد.

در سال 1975 بر اساس بازی‌های استوک مندویل در کمبریج بازی‌های اونتاریو به هدف حمایت از ورزشکاران معلول و تشویق آنان به حضور در رقابت‌های ملی و بین المللی و برگزار شد. تا سال 1985 بازی‌های اونتاریو دو سال یکبار برگزار می شد اما به خاطر علاقه و حمایت های زیاد ،‌ وزارت گردشگری در سال 1985 اعلام کرد بازی‌ها هر ساله برگزار شود .

افغانستان کشوریست که طی چهار دهه اخیر بیشترین آسیب های جنگ را متحمل شده، از اثر این جنگها نه تنها زیرساختها و منابع عایداتی صدمه دیده بلکه صدمات وارده از جنگ بیشتر بر نیروی انسانی بوده است.

براساس ارقام اداره های مسول حدود دو ملیون معلول در کشور ثبت است که بخشی از جامعه را تشکیل داده و یک نیری مثمر در بازسازی کشور بوده می توانستند.

بخشی از این افراد دارای معلولیت با تنظیم در تیم های ورزشی نه تنها محرومیت های زندگی شان را رفع نموده اند، بلکه با اشتراک در رقابتهای ورزشی باعث افتخار به کشور شان نیز گردیده اند.

فدراسیون معلولین یا پارا المپیک که در سال ۱۳۸۵ بگونه رسمی در چارچوب ریاست عمومی تربیت بدنی و ورزش کشور ثبت گردید، توانست بخشی از جوانان دارای معلولیت را به تیمهای ورزشی رشته های مختلف از جمله، باسکتبال روی ولچر، دوش، شنا، تکواندو، پرورش اندام تنظیم نماید. عباس کریمی در بخش شنا با قهرمانی های متواتر خودش را به رقابتهای قهرمانی شنای جهان رسانید، نوریه نجفی در پینگ پانگ، ذکیه خدادادی در تکواندو، ملک محمدصبر در شنا، قهرمانی و نایب قهرمانی تیم باسکتبال روی ولچر بانوان را می توان از نمونه های دانست که جوانان دارای معلولیت از آدرس ورزش به قهرمانی رسیده و منحیث جوانان مثبت نگر و آگاه عرض وجود نموده اند.

پس به این نتیجه می رسیم که ورزش تاثیر مثبت در روند بهبود زندگی افراد داری معلولیت داشته و نهاد های مسوول به این امر مهم توجه داشته باشند و زمینه های بهتر و بیشتر فعالیت های ورزشی را برای جوانان دارای معلولیت مساعد سازند.

عارف پیمان